خانیکی: گفتمان عدالت و پی جویی‌های آن در جامعه امروز ایران مبحثی است که باید مورد توجه متفکران، روشنفکران و کنشگران سیاسی و مدنی قرار گیرد.

اشاره: رقابت‌هاي انتخاباتي، چينش كابينه دوازدهم، عملكرد اصلاح‌طلبان در پارلمان‌هاي ملي و شهري، بروز برخي نارضايتي‌ها و مسووليت جريان‌هاي سياسي شرايط خاصي را براي اصلاح‌طلبان رقم زد. اصلاح‌طلبان در جريان انتخابات رياست‌جمهوري از هيچ تلاشي براي پيروزي حسن روحاني دريغ نكردند اما آنگونه كه انتظار مي‌رفت قدر نديدند. از سوي ديگر بروز اعتراضات و تحليل‌هاي مختلف درباره آن باعث شد تا موضوع بررسي وضعيت جامعه ايران همچنان محل بحث تحليلگران باشد. هادي خانيكي، فعال سياسي اصلاح‌طلب از جمله كساني است كه تاكيد دارد «اين وضعيت نهايي جامعه نيست». به اعتقاد او «مي‌توان با اقداماتي از سوي دولت، حكومت، فعالان سياسي و... اين وضعيت را بازسازي كرد و اميد و نشاط را به جامعه بازگرداند». خانيكي راه يافتن به مجلس، شورا يا دولت را قدم اول اصلاح‌طلبان دانسته و تاكيد مي‌كند كه نبايد قدم اول را قدم آخر تلقي كرد. به گفته او، قدم بعدي بازتعريف نقش خود به عنوان يك نهاد است. بايد ديد كه نهادهاي اصلاح‌طلب در مرحله بعد چه مي‌كنند. اين يعني فرآيند تبديل گفتمان به سازمان يا تشكيلات.

مقدمه: هادی خانیکی ، استاد برجسته ارتباطات اجتماعی، هم تجربه فعالیت در جامعه مدنی را دارد و هم دولت. او هم‌اکنون استاد دانشگاه علامه‌طباطبایی و رئیس هیئت‌مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی است. در کارنامه او عضویت در شورای مرکزی احزاب اصلاح‌طلب مثل مشارکت ایران اسلامی و اتحاد ملت ایران، مشاور رئیس‌جمهور دوره اصلاحات، معاونت وزارت علوم در دوره اصلاحات و عضویت در شورای مشورتی اصلاح‌طلبان دیده می‌شود. ویژگی او این است که کنش‌گری را با بحث نظری تلفیق کرده است و میان این دو ساحت در رفت‌و‌آمد است. بنابراین تحلیل‌های او به دلیل برخورداری از تجربه اجرائی و کنش‌گری، تحلیل‌هایی واقع‌بینانه است. با او درباره نقش رسانه‌ها در شکل‌گیری افکار عمومی پس از اعتراضات دی‌ماه گفت‌وگو کرده‌ایم.

مقدمه: آیا بدنه اصلاح‌طلبی برای کادر‌سازی و گریز از خلأ جایگزینی نیروهای خود، چاره‌ای اندیشیده است؟ این اصلی‌ترین محوری است که حول آن با هادی خانیکی ، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران، به گفت‌وگو نشسته‌ایم و با او درباره امکان‌های انتقال تجربه اصلاحات، با تأکید بر این‌که باید در چه بستری و چگونه انجام شود، سخن گفته‌ایم. مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:

تعامل فرهنگ‌ها و مرکزیت‌گریزی مقدمه: روز یکشنبه پنج آذرماه نشست «تبیین الگوی مفهومی چند فرهنگی، عدالت اجتماعی و صلح در ایران» به همت گروه علمی-تخصصی صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران، در سالن کنفرانس این انجمن برگزار شد. در این نشست دکتر هادی خانیکی ، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر علیرضا صادقی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر خلیل میرزایی، مدیر گروه صلح انجمن جامعه‌شناسی به ایراد سخنرانی پرداختند. در ادامه مشروح این سخنرانی‌ها را از نظر می‌گذرانید.

اشاره: نتيجه عددي انتخابات امسال رياست‌جمهوري حضور بيش از 41 ميليون راي‌دهنده بود و مشاركت 72 درصدي ايرانيان. بعد از سه مناظره، تبليغ‌هاي فراوان و هزاران مطلبي كه از سوي كاربران شبكه‌هاي اجتماعي با موضوع انتخابات منتشر شد، سرانجام عددها دست ‌به دست هم دادند تا در نهايت حسن روحاني با 5/23 ميليون راي به عنوان پيروز رقابت رياست‌جمهوري معرفي شود و با كسب تعداد آراي بيشتر نسبت به سال 92، با خيال راحت‌تري بر صندلي دوازدهمين رييس‌جمهور ايران بنشيند. روز شنبه 30 ارديبهشت، وزارت كشور در بيانيه‌اي و با اعلام آمار و ارقام و ميزان آرا، سهم هر يك از نامزدهاي رياست‌جمهوري را از صندوق‌هاي راي اعلام كرد. اما براي كساني كه در يك‌ماه اخير زندگي‌شان آميخته با انتخابات بود، براي كساني كه در فضاي مجازي و واقعي در مورد انتخابات حرف مي‌زدند، بحث مي‌كردند و فعاليت داشتند، در پس اين آمار و اعداد اتفاقات ريز و درشت بسياري نشسته است. راي قابل توجه روستاييان به حسن روحاني، بيرون آمدن فعالان فضاي مجازي از پناه اينترنت و تلاش براي جذب آنهايي كه براي شركت در انتخابات ترديد داشتند، حضور چشمگير ايرانيان خارج از كشور و نوع جبهه‌گيري طرفداران دو نامزد اصلي اين رقابت، همه و همه سبب شد تا دوره دوازدهم رياست‌جمهوري تبديل شود به نمادي از تحولات اجتماعي كشور و تغييراتي كه از سطح شهرها و روستاها خودش را به صندوق آرا رساند. دكتر هادي خانيكي، استاد دانشگاه علامه‌ طباطبايي و رييس انجمن ايراني مطالعات فرهنگي و ارتباطات مي‌گويد كه شايد اگر به پژوهش‌هاي اجتماعي بهاي بيشتري داده شود، براي تحليل رفتارهاي سياسي جامعه با پيچيدگي كمتري روبه‌رو شويم. انتخابات رياست‌جمهوري، شوراي شهر و رفتار راي‌دهندگان ايراني و در مقابل اتفاقاتي كه ممكن است تا چهار سال آينده باعث اميد بيشتر يا دلسردي راي‌دهندگان سال 96 شود را در گفت‌وگو با او بررسي كرديم.

مقدمه: نقد تیم اطلاع رسانی دولت و فشل بودن آن موضوع تازه‌ای نیست. هادی خانیکی هم در گفتگو با ما بر این موضوع صحه می‌گذارد و نکاتی را نیز برای شکستن فضای فوق برمی‌شمرد. وی همچنین به هجمه‌های اخیر اشاره می‌نماید و با یادآوری تخریب‌ها علیه دولت اصلاحات تاکید دارد که علیرغم آن فضا رئیس‌جمهور وقت در دور دوم انتخابات رای بیشتری کسب کرد. خانیکی معتقد است رای و انتخاب مردم با فضای روانی که مخالفان ایجاد کرده‌اند متفاوت خواهد بود. «شما را چه به توئیتر» موضوع دیگری است که این استاد دانشگاه به آن می‌پردازد و محافظه‌کاران را در عرصه فضای مجازی و تکنولوژی درست مثل وادی سیاست دچار تناقض می‌داند. خانیکی می‌گوید: اگر فضا باز و قانونمند باشد حتی محافظه‌کاران هم می‌توانند منتفع شوند. دکتر هادی خانیکی از استادان سرشناس ارتباطات و عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران است. وی در دولت اصلاحات مشاور رئیس‌جمهور در امور رسانه و مطبوعات و سپس مشاور رئیس دولت در امور فرهنگی بود. دکتر خانیکی نقش غیرقابل انکاری در حوزه مطبوعات نیز داشته است. این استاد دانشگاه علامه طباطبایی سردبیر نشریه‌های آئین و آئین‌ گفتگو بوده که البته هر دو توقیف شده‌اند. گروه سیاسی آفتاب یزد در یک روز بارانی میهمان دکتر هادی خانیکی در دفتر وی در غرب تهران بود. اگرچه هوا سرد بود اما از آنجا که وی زاده منطقه گرمسیری گناباد است برخورد دلپذیر و گرمی با ما داشت. گفتگوی فوق پیش روی شماست:

اشاره: از «عرصه عمومي» يا «حوزه عمومي» به عنوان نوعي فضاي عمومي سخن به ميان مي‌آيد كه در آن اعضاي جامعه قادر هستند از راه رسانه‌هاي گوناگون نظير مطبوعات، رسانه‌هاي الكترونيكي و حتي ارتباط چهره به چهره درباره موضوعات مورد علاقه مشترك به بحث و گفت‌وگو بپردازند و بر اساس اين موضوعات، ذهنيت يا عقيده مشتركي را تشكيل دهند؛ يعني بحثي عقلاني كه در نهايت به توافقي منجر مي‌‌شود. يورگن هابرماس نظريه‌پرداز اصلي عرصه عمومي، از آن به عنوان حلقه گمشده در جوامع مدرن ياد مي‌كند و معتقد است حوزه عمومي مي‌تواند واسطه بين جوامع مدني و دولت باشد و دولت‌ها را از نسخه‌پيچي مدرن بازدارد. برخي تحليل‌ها جامعه ايران را جامعه‌اي مي‌دانند كه با فروپاشي يا تضعيف حوزه عمومي سنتي، حوزه عمومي جديدي در آن پا نگرفته و چنين وضعيتي، شهروندي بي سرپناه را باعث شده كه وي را در برابر دولت شبه مدرن، بسيار آسيب‌پذير مي‌كند. اين تحليل‌ها، فقدان حوزه عمومي مدرن يا متناسب با زمان را يكي از دلايل اين امر مي‌دانند و معتقد هستند كه اين درهم ريختگي باعث شده نهادهاي سنتي در حوزه عمومي، در عين وجود داشتن و حفظ برخي كاركردهاي خود، كارايي لازم را نداشته باشند. هادي خانيكي، استاد دانشگاه علامه طباطبايي در گفت‌وگو با «اعتماد» معتقد است عرصه عمومي از ميان نرفته بلكه در دسته بندي جديد از آن، قطب بندي‌هاي گذشته در معرض تغيير قرار مي‌گيرد. به اين معنا كه تعدد بازيگران و نقش آفرينان به وجود مي‌آيد. وقتي قايل به وجود طرفيني باشيم كه امكان گفت‌وگو با يكديگر را دارند نمي‌توان گفت كه حوزه عمومي از ميان رفته بلكه مي‌توان گفت حوزه عمومي تغيير شكل داده و بيشتر از آن حالت آمرانه و عمودي به نقش آفريني افقي و شبكه‌اي تغيير كرده است. وي مي‌گويد: يك جامعه در حال گذار بايد اول معيارهاي دروني خود را در وضعيت گذار پيدا كند وگرنه اگر بخواهد مدام با متر و معيار گذشته نگاه كند تنها خود را آزار مي‌دهد چرا كه مي‌بيند كسي به حرف او توجه ندارد.